Η κατάθλιψη ανήκει σ’ ένα «φάσμα» διαταραχών που ονομάζονται «διαταραχές της διάθεσης» οι οποίες εμφανίζονται πολύ συχνά. Στον Γενικό Πληθυσμό περισσότεροι από το 15-20% εμφανίζουν κάποια καταθλιπτική διαταραχή ή διαταραχή της διάθεσης γενικότερα. Φυσικά δεν υπάρχει μόνο μια μορφή κατάθλιψης και η βαρύτητα των διαφόρων διαγνώσεων ποικίλει. Μια βαριά κατάθλιψη, ένα «μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο» ουσιαστικά εξουθενώνει και «ισοπεδώνει» τον πάσχοντα. Η νευρωσική κατάθλιψη, η δυσθυμία όπως ονομάζεται σήμερα, είναι συχνά η καθημερινή δυστυχία πολλών ανθρώπων που η ζωή τους κινείται «πιεσμένα», δυσάρεστα, σκληρά και χωρίς ικανοποιήσεις.

Οι άνθρωποι με μεγάλες «καταθλίψεις» αλλά και αυτοί που εμφανίζουν δυσθυμία περνούν δύσκολα. Η καθημερινότητά τους είναι ένα «χάλια». Το ενδιαφέρον για τη ζωή είναι περιορισμένο ή ανύπαρκτο, η θλίψη διαπερνά κάθε πτυχή της καθημερινότητας, η ερωτική επιθυμία καταρρέει και οι δυνάμεις τους είναι όπως της εξαντλημένης μπαταρίας. Οι άνθρωποι με κατάθλιψη συχνά καταντούν ράκη με ρημαγμένες ζωές. Συχνά ακολουθεί κατάρρευση και της σωματικής υγείας.

Φυσικά τα συμπτώματα της κατάθλιψης δεν ξεκινούν ως μεγάλα. Ξεκινούν, συνήθως, ήπια και σταδιακά. Αίσθημα δυσαρέσκειας και διαρκούς πίκρας, έλλειψη ενδιαφέροντος για τις σχέσεις και την εργασία είναι συχνά αρχικά συμπτώματα. Συνοδεύονται από σωματικά συμπτώματα με διάφορους ακαθόριστους πόνους και ενοχλήσεις καθώς και αϋπνία. Πολλές φορές δεν δίνεται καμιά σημασία σ’ όλα αυτά. Έτσι η κατάθλιψη προχωρά και κάποια μέρα τα συμπτώματα γίνονται βαριά ίσως και αφόρητα και η λειτουργικότητα του ατόμου καταρρέει. Τότε είναι που συνήθως ζητείται και βοήθεια (θεραπεία).

Συνήθως η βοήθεια (η θεραπεία) που αρχίζει είναι φαρμακευτική αγωγή. Και πράγματι τα νεότερα φάρμακα (που δεν είναι πια και τόσο νέα) επιδρούν θετικά ως προς την κόπωση και την εξάντληση των δυνάμεων, τα αισθήματα λύπης και απελπισίας, τα συνεχή δάκρυα και τις αϋπνίες. Συνήθως τότε πολλοί (και γιατροί) λένε ότι η κατάθλιψη θεραπεύτηκε. Θεραπεύτηκε όμως; Κατά πάσα πιθανότητα όχι.

Τα δυσάρεστα και πικρά συναισθήματα που προκάλεσαν διάφορες τραυματικές εμπειρίες και που σχετίζονται με την κατάθλιψη δεν «φεύγουν» ούτε τακτοποιούνται. Αντίθετα παραμένουν ανεπεξέργαστα και «ζέοντα» «σαράκια» που διαδράμουν υποσυνείδητα και επηρεάζουν δυσμενώς. Οι δυσλειτουργικές στάσεις και πρακτικές ζωής που συμβάλλουν στην εμφάνιση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων δεν είναι δυνατόν να επηρεασθούν από τα φάρμακα. Ούτε βέβαια τα φάρμακα θα επηρεάσουν τα απωθημένα δυσάρεστα και «σκληρά» συναισθήματα όπως τον θρήνο ή το θυμό.

Για όλα τα παραπάνω απαιτείται μια διαφορετική θεραπεία. Η θεραπεία αυτή είναι γνωστή ως «ψυχοθεραπεία». Είναι δηλαδή μια θεραπευτική μέθοδος σε ατομικές ή ομαδικές συνεδρίες όπου δυο ή περισσότεροι άνθρωποι «βρίσκονται» για να εξετάσουν ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας, Να ψάξουν (διερευνήσουν) δηλαδή τις αφετηρίες των δυσλειτουργικών στάσεων ζωής, των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας καθώς και άλλων παραγόντων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Σημαντικό θέμα στην ψυχοθεραπεία της κατάθλιψης είναι και η έκφραση των δυσάρεστων απωθημένων συναισθημάτων. Οριστικό τέλος στην κατάθλιψη έρχεται όταν επιχειρούνται και πραγματοποιούνται σημαντικές αλλαγές στους τρόπους λειτουργίας της προσωπικότητας, στις στάσεις ζωής, τις συμπεριφορές αλλά και κυρίως δια της «κάλυψης» των «κενών» που έχει ένα άτομο.

Η ψυχοθεραπεία αν και γενικώς απαιτεί χρόνο, δίνει άλλες διαστάσεις στην προοπτική ενός ατόμου. Δια της ψυχοθεραπείας δεν «διεκδικείται» μια απλώς απαλλαγή από τα συμπτώματα. Επιχειρείται κυρίως η προσωπική εξέλιξη και ανάπτυξη δια της οποίας το άτομο αλλάζει και γίνεται ικανό να αντέχει τις ψυχικές καταπονήσεις οι οποίες είναι αναπόφευκτες στη ζωή. Επιχειρείται ακόμη η οικοδόμηση λειτουργικών στάσεων ζωής και συμπεριφοράς ικανών να δώσουν νόημα και ικανοποιήσεις στην καθημερινότητα. Φυσικά δια της ψυχοθεραπείας είναι ζητούμενο να καλυφθούν και τα «κενά» και οι ανάγκες που υπάρχουν από παλαιότερες (πιο τρυφερές) ηλικίες.

Τα πλεονεκτήματά της ψυχοθεραπείας είναι εμφανή. Παρ’ όλα αυτά πολλές φορές δεν προτείνεται και δεν επιλέγεται. Της αποδίδονται «προβλήματα» όπως ο χρόνος που απαιτεί και το κόστος που συνεπάγεται. Στις δυο αυτές «ενστάσεις» οι απαντήσεις είναι στοιχειώδεις.

Δηλαδή για πόσο χρόνο (σε σύγκριση με τη ψυχοθεραπεία) θα χρειαστεί να λαμβάνει κάποιος σχετικές φαρμακευτικές αγωγές; Πολλές φορές οι αγωγές, που μπορεί να αλλάζουν κατά περιόδους, είναι μακροχρόνιες και στην ουσία ατέρμονες. Όσο δε για το κόστος ο καθένας μπορεί να αναλογισθεί το τι πληρώνει ο καθένας που θα «καθηλωθεί» σε δυσλειτουργικές στάσεις ζωής, γεμάτος απωθημένα σκληρά συναισθήματα και πολλαπλά «ακάλυπτα» εσωτερικά «κενά». Το κόστος για τον ίδιο, για τη ζωή του αλλά και τους γύρω του θα είναι αναμφίβολα απολύτως πανάκριβο… και η ζωή είναι μόνο μια φορά.