Ψυχοσωματικά Νοσήματα: Το Πρώτο Βήμα Αντιμετώπισης τους

Οι πιο συνηθισμένες ψυχοσωματικές διαταραχές και ποιο είναι το πρώτο βήμα που πρέπει να γίνει όταν τις αντιληφθούμε 

            Στα παλαιότερα συγγράμματα αναφερόταν τα 7 γνωστά Ψυχοσωματικά νοσήματα που περιέγραψε ο Alexander (1891 – 1964). Ένας πολύ γνωστός Ψυχαναλυτής και πρωτοπόρος στην μελέτη των Ψυχοσωματικών νοσημάτων. Τα 7 ψυχοσωματικά νοσήματα που περιέγραψε (η αγία 7ας κατά πολλούς) είναι: Το πεπτικό έλκος, η Ελκώδης Κολίτις, το Βρογχικό Άσθμα, η Ημικρανία, η Υπέρταση, η Θυρεοτοξίκωση και η Ατοπική Δερματίδα.

            Οι απόψεις βέβαια του  δέχτηκαν με τα χρόνια μεγάλες κριτικές και σήμερα λίγα απ’ όσα έχει υποστηρίξει είναι αποδεκτά. Όμως το βασικό είναι ότι διάφορες ψυχικές καταπονήσεις αλλά και οι τρόποι που αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα και τις προκλήσεις της ζωής, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη νοσημάτων. Αυτή η αντίληψη με διάφορους τρόπους ισχύει και σήμερα. Είναι μια επιστημονική θέση που υποστηρίχθηκε από πολλούς πρωτοπόρους της Ψυχοσωματικής Ιατρικής και σήμερα είναι αποδεκτή.

            Όμως σήμερα η έννοια του Ψυχοσωματικού είναι πολύ πιο ευρεία. Και στα δυο γνωστά διαγνωστικά εγχειρίδια υπάρχει μια κατηγορία καταστάσεων-προβλημάτων που στο International Classification of Diseases (ICD-10) έχει τον τίτλο:

• F54 Ψυχολογικοί Παράγοντες και Παράγοντες Συμπεριφοράς συνδεόμενοι με διαταραχές ή νόσους οι οποίες ταξινομούνται αλλού

            Στο επίσης έγκυρο Αμερικάνικο διαγνωστικό εγχειρίδιο (Diagnostic & Statistical Manual-5) υπάρχει ειδική ανάλογη κατηγορία υπό τον τίτλο:

• Ψυχολογικοί παράγοντες που Επηρεάζουν Άλλες Σωματικές Καταστάσεις

Με αυτή την έννοια οποιοδήποτε νόσημα μπορεί να θεωρηθεί ψυχοσωματικό. καθώς προφανώς και επηρεάζεται από διάφορες συμπεριφορές, από τη διαχείριση των συναισθημάτων μας, την συχνά συνυπάρχουσα κατάθλιψη, τις ψυχικές καταπονήσεις ή τις πρακτικές ζωής. Η Νόσος του Crohn αλλά και πολλοί τύποι καρκίνου ανήκουν σ’ αυτά τα νοσήματα, τα ψυχοσωματικά. Φυσικά και πολλά άλλα σωματικά νοσήματα. Η διαστολή αυτή μπορεί να είναι χρήσιμη, όμως ταυτόχρονα «μειώνει» το ενδιαφέρον για την ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση πολλών προβλημάτων υγείας εκ παραλλήλου με τις σωματικές θεραπείες. Αφού όλα τα νοσήματα επηρεάζονται από ψυχολογικούς παράγοντες δεν υπάρχει και λόγος για ιδιαίτερη ενασχόληση μ’ αυτούς.

Όμως οι άνθρωποι στην καθημερινότητά τους ξέρουν, ότι για να αντιμετωπίσουν διάφορα προβλήματα υγείας, είναι απαραίτητο να κάνουν αρκετές αλλαγές. Και για να μην πάμε μακριά, πολλές φορές, απαιτείται να κόψουν το αλκοόλ και το κάπνισμα, να βελτιώσουν τη διατροφή τους κ.α. Όλοι ξέρουν ότι και αυτού του τύπου οι αλλαγές είναι δύσκολες και απαιτούν κόπο. Συχνά απαιτείται και βοήθεια από ειδικούς, δηλαδή εξειδικευμένη θεραπεία.

Τι γίνεται όμως ως προς τις αλλαγές που αφορούν τις στάσεις ζωής, τη διαχείριση των συναισθημάτων ή τις σχέσεις; Εδώ οι δυσκολίες είναι μεγαλύτερες και απαιτούνται να γίνουν πολλά…

Για παράδειγμα είναι απαραίτητο κάποιος να μάθει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του. Ακούγεται εύκολο αλλά δεν είναι. Σε ανθρώπους με ψυχοσωματικά προβλήματα τα συναισθήματα είναι μια άγνωστη χώρα (terra incognito). Απαιτείται να μάθουν να τα αναγνωρίζουν. Η αναγνώριση των συναισθημάτων γίνεται μέσα από τις σχέσεις μας με τους άλλους   ή στη θεραπεία μας… Εκεί μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε και να ονομάζουμε τα συναισθήματά μας.

Ακολουθεί ένα  άλλο δύσκολο βήμα. Να εκφράσω τα συναισθήματά μου. Κι αυτό ακούγεται εύκολο αλλά δεν είναι. Για να εκφράσω συναισθήματα με δόκιμους και αποδοτικούς τρόπους, απαιτείται εμπειρία σε περιβάλλοντα που να επέτρεπαν και να αξιοποιούσαν την έκφραση τους. Σε περιβάλλοντα δηλαδή που να δίνουν ευκαιρίες Προσωπικής Ανάπτυξης.

Όλη αυτή η πορεία φυσικά δεν είναι μια πορεία διανοητικών αναζητήσεων αλλά πρωτίστως μια πορεία ανάπτυξης της προσωπικότητας. Μια πορεία δηλαδή που μας απομακρύνει από τα συμπτώματα αλλά και τα ψυχοσωματικά νοσήματα.

Ταυτόχρονα όλα τα παραπάνω μας απελευθερώνουν από μια συμβατική και μίζερη “βίωση” της ζωής. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ζωή θα πάψει να έχει τις προκλήσεις και τις δυσκολίες της. Σίγουρα θα τις έχει, και μαζί με τις δυσκολίες και τις αναποδιές η ζωή, δια της θεραπείας, θα βιώνεται ως μια πορεία που μας δίνει ικανοποιήσεις, ενδιαφέρον και νοήματα.

Κατά συνέπεια το πρώτο και απαραίτητο βήμα, όταν διαπιστώσουμε ότι ένα σωματικό νόσημα επηρεάζεται από ψυχολογικούς-συναισθηματικούς παράγοντες αλλά και τη γενικότερη στάση ζωής μας, είναι το να προβληματιστούμε. Να αναλογιστούμε και να στοχαστούμε «τι κάνουμε ή δεν κάνουμε» και το νόσημα επιβαρύνεται. Είναι πιθανόν να διαπιστώσουμε ότι χρειαζόμαστε αλλαγές. Πιθανόν να χρειαζόμαστε και θεραπεία…

Υπογράφει ο Δρ. Γιάννης Νικολής
Ψυχίατρος-Ψυχαναλυτής Ομάδας-Διευθυντής ΙΨΥΠΑ

«Κατακτήστε την Ψυχική σας Υγεία» 

Εάν ενδιαφέρεστε να κλείσετε ραντεβού με τον Δρ. Νικολή Γιάννη, συμπληρώστε την παρακάτω φόρμα και θα επικοινωνήσουμε άμεσα μαζί σας